Περιβαλλοντικοί πρόσφυγες

Κάθε μέρα χιλιάδες ανθρώπων πληθαίνουν τις τάξεις των περιβαλλοντικών προσφύγων -κυνηγημένοι από την αποδάσωση, τις φυσικές καταστροφές, τα πυρηνικά και βιομηχανικά ατυχήματα.

Όλο και συχνότερα, μεγάλες μάζες ανθρώπων εγκαταλείπουν τον τόπο τους σε αναζήτηση καλύτερης ζωής. Δεν φεύγουν όμως κυνηγημένοι από πολιτικούς διωγμούς, αλλά από την αποδάσωση, την παγκόσμια υπερθέρμανση, από φυσικές καταστροφές, από πυρηνικά και βιομηχανικά ατυχήματα.

Δεν πρόκειται για μικρούς αριθμούς ατόμων. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος του Καΐρου, σήμερα υπάρχουν 30 εκατομμύρια τέτοιοι πρόσφυγες, και ο αριθμός συνεχώς αυξάνει. Η Αναφορά Παγκόσμιων Καταστροφών που εκδίδεται κάθε χρόνο από τον Ερυθρό Σταυρό αναφέρει ότι εμφανίζονται 5.000 νέοι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες κάθε μέρα.

Ο διευθυντής του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP) Klaus Toepfer, ανεβάζει ακόμη περισσότερο τους αριθμούς. Εκτιμά ότι μέχρι το 2010 ο αριθμός των περιβαλλοντικών προσφύγων θα έχει φθάσει τα 50 εκατομμύρια, που σημαίνει ότι θα αυξάνονται με αριθμό 8.500 την ημέρα.

Ο πρώτος που προσδιόρισε την ύπαρξη περιβαλλοντικών προσφύγων ήταν ο El-Hinnawi, όταν δούλευε στο UNEP το 1985. Όμως, ακόμη δεν έχουν αναγνωριστεί επίσημα ως πρόσφυγες σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και έτσι δεν μπορούν καν να διεκδικήσουν προστασία ή άσυλο.

Η Σύμβαση της Γενεύης που υιοθετήθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το 1951, δεν καλύπτει τους περιβαλλοντικούς πρόσφυγες. Σύμφωνα με τη Σύμβαση πρόσφυγας είναι αυτός που υφίσταται διωγμό «λόγω της φυλής, της θρησκείας, της εθνικότητας, της συμμετοχής του σε κάποια κοινωνική ομάδα ή της συμφωνίας του με κάποια πολιτική άποψη».

Ο Επίτροπος των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες (UNHCR) ξεχωρίζει μεταξύ πολιτικών και "κοινωνικών" προσφύγων, τους οποίους υπολογίζει σε περίπου 20 εκατομμύρια, και τους οποίους απλά θεωρεί ανθρώπους που έχουν μετακινηθεί από τον τόπο τους (displaced persons).

Η Σύμβαση της Γενεύης δεν είναι επαρκής, λένε οι οργανώσεις που βοηθούν τους πρόσφυγες. Είναι υπερβολικά συνδεδεμένη με την κατάσταση που επικρατούσε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είχε σχεδιαστεί για να επιλύσει τα προβλήματα εκείνης της εποχής.

Ακτιβιστές και ειδικοί από 22 χώρες συγκεντρώθηκαν πρόσφατα στη Βενετία της Ιταλίας στη δεύτερη Διεθνή Συνάντηση για τους Πρόσφυγες και τους Ζητούντες Άσυλο, έπ' ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Προσφύγων. Η συνάντηση οργανώθηκε από μια ιταλική μη-κυβερνητική οργάνωση (A.R.I. Onlus) σε συνεργασία με τον τοπικό δήμο.

Οι αντιπροσωπείες ζήτησαν επαναθεώρηση της Συνθήκης της Γενεύης. Ο ορισμός του δικαιώματος για άσυλο και για ανθρωπιστική προστασία πρέπει να συμπεριλάβει τις ιστορικές, πολιτικές και περιβαλλοντικές αλλαγές των τελευταίων 50 χρόνων, όπως τονίστηκε στη συνάντηση.

Ο «πατέρας» της έννοιας του περιβαλλοντικού πρόσφυγα, ο El-Hinnawi, είπε ότι «μια νέα κατηγορία προσφύγων πρέπει να υιοθετηθεί από τα Ηνωμένα Έθνη». Οι καταστροφές που προκαλούνται από ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν αυξηθεί, οδηγώντας στη μετακίνηση εκατομμυρίων ανθρώπων. «Η παροχή επείγουσας βοήθειας καλύπτει μόνο κάποιες συγκεκριμένες (ακραίες) καταστάσεις, αλλά δεν αποτελεί λύση».

Ο αριθμός των προσφύγων αναμένεται να αυξηθεί δραματικά σε επόμενες δεκαετίες, ως αποτέλεσμα της διάβρωσης του εδάφους, της αύξησης της θερμοκρασίας και της μόλυνσης των υδάτων.

Η Διακυβερνητική Ομάδα για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), το σώμα που έχει επιφορτιστεί από τα ΗΕ να μελετά τις αιτίες και τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, προβλέπει 150 εκατομμύρια περιβαλλοντικούς πρόσφυγες μέχρι το 2050!

Η έλλειψη νερού αναμένεται να αποτελέσει μεγάλο πρόβλημα. Η υπόγεια λίμνη νερού κάτω από την Σάνα, την πρωτεύουσα της Υεμένης, πρόκειται να στερέψει το 2010, σύμφωνα με τη Διεθνή Τράπεζα. Στην Κίνα, περίπου 4.000 χωριά απειλούνται με ερημοποίηση, ενώ η έρημος Γκόμπι επεκτείνεται 10.400 τετραγωνικά χιλιόμετρα κάθε χρόνο.

Στη Νιγηρία, 3.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης γίνονται έρημος κάθε χρόνο. Στις ιρανικές επαρχίες του Βελουχιστάν και Σιστάν οι κάτοικοι έχουν εγκαταλείψει περίπου 142 χωριά τα τελευταία χρόνια λόγω της προϊούσας απερήμωσης.

Μικρά νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού όπως το Τουβαλού απειλούνται από το ανυψούμενο επίπεδο της θάλασσας. Σε κίνδυνο επίσης βρίσκονται οι Κάτω Χώρες και η Δανία. Εάν, σύμφωνα με κάποιες προβλέψεις, το επίπεδο της θάλασσας ανέβει κατά ένα μέτρο στον αιώνα μας, μόνο στο Μπαγκλαντές θα δημιουργηθούν 20 με 40 εκατομμύρια πρόσφυγες!

Συχνά οι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες δεν διασχίζουν σύνορα, αλλά μετακινούνται στο εσωτερικό της χώρας τους. Αυτό έγινε με την πυρηνική καταστροφή του Τσερνομπίλ το 1985 και τη διαρροή αερίων στο Μποπάλ της Ινδίας το 1984.

Οι φτωχοί του αναπτυσσόμενου κόσμου είναι οι πιο ευάλωτοι στις κλιματικές αλλαγές. Οι ίδιοι συμβάλλουν ελάχιστα στη δημιουργία του προβλήματος, είναι αυτοί όμως που πληρώνουν το υψηλότερο τίμημα.

(πηγή: άρθρο της Stefania Milan στο Inter Press Service)