ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΑΤΡΟΚΛΟΣ ΣΤΑΥΡΟΥ

Ηταν πάντα δίπλα στον Μακάριο

Ο Πάτροκλος Σταύρου, ιστορικός ερευνητής, συγγραφέας και εκδότης, υπήρξε υφυπουργός παρά τω Προέδρω της Κυπριακής Δημοκρατίας για τριάντα ολόκληρα χρόνια, περίπτωση μοναδική στα χρονικά της Κυπριακής Δημοκρατίας. Εργάστηκε με τέσσερις κατά σειρά Προέδρους της Κύπρου, αρχίζοντας με τον ιδρυτή και πρώτο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Εθνάρχη Μακάριο για δεκαεπτά χρόνια. Κοντά στον Μακάριο εργάστηκε συνολικά για είκοσι επτά χρόνια.

Κατά το διάστημα 1957-1960 υπηρέτησε ως γραμματεύς της Εθναρχίας Κύπρου και ως ιδιαίτερος γραμματεύς του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στην Αθήνα και στη Λευκωσία.


Το 1960, μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Κύπρου, ο Πάτροκλος Σταύρου ανέλαβε τη διεύθυνση του γραφείου του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και το 1963 ορίστηκε υφυπουργός παρά τω Προέδρω, μέχρι τον Ιούλιο του 1993. Ηταν επί κεφαλής του προεδρικού γραφείου και του προεδρικού μεγάρου, απευθείας υπόλογος στον Πρόεδρο, ως βοηθός και συνεργάτης.

Μέσα στο πλαίσιο των κρατικών και άλλων καθηκόντων του εργάστηκε για την πολιτιστική άνοδο και προβολή της Κύπρου, την οποία προέβαλε ως εστία πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας και όχι ως τόπο προστριβών και συγκρούσεων. Δεν απέβαλε ποτέ τη φιλολογική του ιδιότητα και βοήθησε στην προαγωγή των γραμμάτων και των τεχνών στην Κύπρο. Κατά το χουντικό πραξικόπημα στις 15 Ιουλίου 1974 βρισκόταν μέσα στο προεδρικό μέγαρο στη Λευκωσία μαζί με τον Πρόεδρο Μακάριο και συνετέλεσε στη διαφυγή και σωτηρία του. Μόνος μαζί με τον Μακάριο στο γραφείο του κατά τις δραματικές τελευταίες στιγμές, επίμονα τον προέτρεψε να φύγει και τον αποχαιρέτησε φεύγοντα. Συνελήφθη αργότερα και απελευθερώθηκε την ημέρα της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, στις 20 Ιουλίου 1974. Την ημέρα εκείνη στην Κερύνεια αιχμαλωτίστηκαν από τους Τούρκους εισβολείς η σύζυγός του και η κόρη του καθώς και η Ελένη Ν. Καζαντζάκη.

Στα μέσα του Αυγούστου 1974, κληθείς από τον αυτοεξόριστο Εθνάρχη Μακάριο, πήγε στο Λονδίνο και τέθηκε στην υπηρεσία του. Οπως έγραψε τότε, τον Σεπτέμβριο του 1974, ο διάσημος Γάλλος δημοσιογράφος Eric Rouleau στην παρισινή εφημερίδα «Le Monde», «ο Πάτροκλος Σταύρου υπήρξε ανέκαθεν ο πιστός και αφοσιωμένος άνθρωπος του Μακαρίου». Με την πτώση της χούντας στην Αθήνα στις 24 Ιουλίου 1974 κατέρρευσε και το άφρον πραξικόπημα με την «κυβέρνησή» του στην Κύπρο.

Ο Πάτροκλος Σταύρου επέστρεψε μαζί με τον Πρόεδρο Μακάριο στην Κύπρο στις 7 Δεκεμβρίου 1974 και ανέλαβε εκ νέου τα καθήκοντά του, που είχαν διακοπεί στις 15 Ιουλίου 1974, ως υφυπουργός παρά τω προέδρω της Δημοκρατίας. Ο Εθνάρχης Μακάριος του εμπιστεύτηκε τότε και την αρμοδιότητα χειρισμού των ανθρωπιστικών θεμάτων της κυπριακής τραγωδίας, τα θέματα κυρίως των αγνοουμένων και των εγκλωβισμένων. Ο Μακάριος απέθανε μετά τρία χρόνια, στις 3 Αυγούστου 1977. Ο Πάτροκλος Σταύρου παρέμεινε στη θέση του υφυπουργού παρά τω Προέδρω, προσφέροντας τις υπηρεσίες του στη σκληρά δοκιμαζόμενη πατρίδα. Πρόθεσή του για αποχώρηση ή και παραίτησή του δεν έγινε δεκτή.

Τώρα ασχολείται με την ιστορική και τη φιλολογική έρευνα και τη συγγραφή.

-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-

Συνέντευξη στον Σ.Ν. Κοδέλλα στις 15/1/2003


Πάτροκλος Σταύρου, π. Yφυπουργός παρά τω Προέδρω της Kυπριακής Δημοκρατίας

«H Kύπρος στο σταυρό»

O Πάτροκλος Σταύρου, τώρα συγγραφέας και εκδότης, υπήρξε Υφυπουργός παρά τω Προέδρω της Κυπριακής Δημοκρατίας για τριάντα ολόκληρα χρόνια, περίπτωση μοναδική στα χρονικά της Κυπριακής Δημοκρατίας. Εργάσθηκε δίπλα σε τέσσερις κατά συνέχεια Προέδρους της Κύπρου, αρχικά με τον ιδρυτή και πρώτο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Εθνάρχη Μακάριο, συνεργασία που διήρκεσε δεκαεπτά χρόνια. Μέσα στο πλαίσιο των κρατικών και άλλων καθηκόντων του εργάστηκε με πάθος για την πολιτιστική άνοδο και προβολή της Κύπρου. Τον Ιούνιο του 1991 η Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών αναγόρευσε τον απόφοιτό της Πάτροκλο Σταύρου επίτιμο διδάκτορά της, ως «δίκαιη αναγνώριση της δια βίου προσφοράς του στη Νεοελληνική επιστήμη και στην Εθνική υπόθεση της Κύπρου». Η μεγάλη εμπειρία του γύρω από τα θέματα της Κύπρου τον καθιστούν μια από τις εγκυρότερες φωνές τις δύσκολες και καθοριστικές αυτές ώρες για τη Μεγαλόνησο. Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε μιλά, εμφανώς συγκινημένος, για τις τελευταίες εξελίξεις στο Κυπριακό, το Σχέδιο Ανάν και την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.


Ερώτηση: Κύριε Σταύρου πως βλέπετε να διαμορφώνεται η κατάσταση στο Κυπριακό μετά την κατάθεση του σχεδίου Ανάν;

Απάντηση: Με το σχέδιο του Κόφι Ανάν η Κύπρος καρφώνεται στο σταυρό. Πρόκειται για ένα ουσιαστικά τελεσιγραφικό σχέδιο που θα μπορούσε να υποβάλει οποιοσδήποτε άλλος για λύση του Κυπριακού εκτός από τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, τον θεματοφύλακα, υποτίθεται, του διεθνούς δικαίου και της ηθικής τάξεως στον κόσμο. Και το λέω αυτό γιατί θεωρώ ότι το σχέδιο έρχεται σε αντίθεση και προς την ηθική τάξη και προς τον διεθνή νόμο καθώς και προς τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και της Γενικής Συνελεύσεως των Ηνωμένων Εθνών για το Κυπριακό. Παρ’ όλα αυτά, η δική μας πλευρά το δέχτηκε ως βάση για διαπραγμάτευση. Διότι, διαφορετικά, ίσως οι συνέπειες να ήσαν απροβλέπτως καταστροφικότερες. Βέβαια, θα πρέπει και οι Τούρκοι να πουν το ναι, γιατί, ως γνωστόν, οι Τούρκοι ουδέποτε ικανοποιούνται, δεν σταματούν ποτέ να ζητούν όλο και περισσότερα. Κατά βάση πιστεύουν ότι η Κύπρος με όλα τα επ’ αυτής υπάρχοντα είναι δικά τους και εμείς δικαιούμαστε μόνο τις ελεημοσύνες τους.

Αυτή τη στιγμή ο Κυπριακός Ελληνισμός βρίσκεται σε ένα μεγάλο αδιέξοδο. Η Κύπρος, όπως έχει λεχθεί πολλές φορές, αποτελεί πλέον τη λυδία λίθο του Ελληνισμού. Από τη λύση που θα δοθεί στο Κυπριακό πρόβλημα, θα επηρεαστούν πολύ και σε ευρεία κλίμακα η εδαφική ακεραιότητα, η αξιοπρέπεια, η όλη ηθική υπόσταση της Ελλάδος, τα πεπρωμένα της.

Ερώτηση: Πιστεύετε ότι είναι λειτουργήσιμο και σε κάποιο βαθμό ίσως βιώσιμο το Σχέδιο Ανάν;

Απάντηση: Όχι, ούτε λειτουργήσιμο, ούτε, κατά συνέπεια, βιώσιμο είναι το Σχέδιο. Εάν τελικά επιβληθεί όπως έχει τώρα, δεν θα μπορεί να ληφθεί καμία κυβερνητική απόφαση, χωρίς τη συναίνεση των Τούρκων. Ισχύει αυτό, βέβαια, και για τους Έλληνες Κυπρίους, αλλά αυτοί νοιάζονται για την Κύπρο, είναι σαν την αληθινή μητέρα στην ιστορία του Σολομώντος με το βρέφος, που το διεκδικούσαν μια μητέρα και μια «μητέρα». Η άλλη «μητέρα» είναι η Τουρκία. Δεν λέω να μη διασφαλίζονται τα συμφέροντα της άλλης κοινότητας, αλλά η κοινότητα των ολίγων στην περίπτωσή μας θα έχει γραπωμένη τη μεγάλη πλειονότητα και δεν θα την αφήνει να κάνει τίποτα. Oυσιαστικά, θα έχουμε «υιοθετήσει» τους Τούρκους –πόσοι άραγε έποικοι θα μείνουν;- αλλά θα μπορούν να μην μας επιτρέπουν ακόμη και να παίρνουμε αποφάσεις, πολλές από τις οποίες θα αποβλέπουν και σε οικονομική πρόοδο και ευημερία για όλους, και για τους ίδιους τους Τούρκους. Πως θα μπορεί να υπάρξει συν-προεδρία; Υπάρχει κράτος στον κόσμο που να έχει δυο προέδρους σε μια προεδρία, δυο ανθρώπους σε μια καρέκλα; Εκτός εάν ο λεγόμενος Προεδρικός θώκος γίνει Προεδρικός καναπές! Πρόκειται περί φαρσοκοροϊδία και τερατουργήματος. Είναι κρίμα που καταδέχτηκε και το υπέβαλε ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών.

Προσωπικά, με μια μικρή ιστορία στους αγώνες και τα κοινά της Κύπρου, δεν λέω ότι δεν πρέπει να διαπραγματευτούμε. Πρέπει, όμως, να γνωρίζουμε με τι έχουμε να κάνουμε, τι κρατάμε –αναμμένα κάρβουνα κρατάμε στα χέρια μας– και πρέπει να τα σβήσουμε με το αίμα της καρδιάς μας.

Ερώτηση: Συμφέρει μια λύση με βάση το σχέδιο Ανάν, ή είναι προτιμότερη η σημερινή κατάσταση;

Απάντηση: Η σημερινή κατάσταση δεν είναι προτιμότερη, αλλά ούτε και το σχέδιο Ανάν αποτελεί λύση και λύτρωση. Αλλά εν προκειμένω, τίθεται ένα, κατά τη γνώμη μου, ψευτοδίλημμα. Ή αποδέχεσθε το Σχέδιο Ανάν και ενοποιείται η Κύπρος και καταργείται η διχοτόμηση ή δεν το αποδέχεσθε και συνεχίζεται η διχοτόμηση με τον κίνδυνο το ψευτοκρατίδιο του Ντενκτάς να αναγνωριστεί διεθνώς να ενωθεί με την Τουρκία. Τα πράγματα δεν είναι έτσι. Στην πραγματικότητα, το Σχέδιο Ανάν αναγνωρίζει το ψευτοκρατίδιο και νομιμοποιεί την de facto διχοτόμηση, επευλογώντας τα τετελεσμένα της Τουρκικής εισβολής και κατοχής. Τα Ηνωμένα Έθνη όταν ανακηρύχθηκε το ψευτοκρατίδιο του Ντενκτάς, ψήφισαν την καταδίκη του και αξίωσαν την ανάκλησή του. Και έρχεται σήμερα ο Ανάν και υποβαθμίζει την Κυπριακή Δημοκρατία –μπορεί και να την καταργεί- και την κάνει συνιστών κρατίδιο, αδελφάκι του νόθου παιδιού του ψευδολόγου, μεγαλομανούς και αλαζόνος υβριστού και άρπαγος Ραούφ Ντενκτάς.

Ερώτηση: Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι προοπτικές για την Κύπρο μετά την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση;

Απάντηση: Το γεγονός ότι η Κύπρος γίνεται δεκτή για ένταξή μάς δίνει μιαν ανάσα, μιαν αισιοδοξία, μια δύναμη, μιαν ελπίδα. Βλέπετε ότι οι Τουρκοκύπριοι μαζικά πλέον διαμαρτύρονται και διαδηλώνουν, γιατί αισθάνονται ότι έμειναν πίσω. Εμείς έχουμε αυτή την υπεροχή, την οποία βέβαια δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση να χρησιμοποιήσουμε σε βάρος των Τουρκοκυπρίων. Πρέπει να συζήσουμε μαζί στον ίδιο τόπο. Εκείνοι που συνιστούν κίνδυνο, και για εμάς και για τους Τουρκοκυπρίους είναι οι Τούρκοι έποικοι. Αυτή την στιγμή οι Έλληνες Κύπριοι αισθάνονται απειλούμενοι από την Τουρκία. Αλλά μη νομίζετε ότι και οι περισσότεροι Τουρκοκύπριοι δεν αισθάνονται ότι βρίσκονται υπό Τουρκική κατοχή. Oι δέκα χιλιάδες Τουρκοκύπριοι, που μετείχαν στο πρώτο συλλαλητήριό τους, ήθελαν να διαβούν το οδόφραγμα στην Πράσινη Γραμμή και να έλθουν στον Ελληνικό τομέα, ως ένδειξη φιλίας με τους Έλληνες Κυπρίους. Πήγαν, όμως, έγκαιρα εκεί και παρετάχθησαν τα Τουρκικά στρατεύματα και τάνκς.

Ερώτηση:Τι σημαίνει η ένταξη για τον απλό κόσμο στην Κύπρο;

Απάντηση: Για τους Έλληνες Κυπρίους η Ευρώπη είναι ένας γνώριμος και οικείος χώρος. Oι Κύπριοι μετά την καταστροφή του 1974, εννοώ το προδοτικό χουντικό πραξικόπημα και τη βάρβαρη Τουρκική εισβολή, απλώθηκαν σε πολλά σημεία του πλανήτη μας δημιουργώντας επιχειρήσεις και μεταλαμπαδεύοντας πολιτισμό με τις ελληνικές αξίες. Πιστεύω ότι με την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η Κύπρος θα ωφεληθεί, αλλά και η Ευρώπη θα πάρει καινούριους εμβολιασμούς και από το διατηρούμενο ακόμη στην Κύπρο αρχέγονο Ελληνικό «δαιμόνιο». Θα είναι μια αμοιβαία ωφέλιμη αλληλεπίδραση. Oι Κύπριοι αισθάνονται υπερηφάνεια που γίνονται δεκτοί στην Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς και μια τόνωση του ηθικού τους, ιδιαίτερα μετά τα πλήγματα και την ταπεινωτική κατάσταση, στην οποία έχουν περιέλθει με την Τουρκική εισβολή και τη συνεχιζόμενη στρατιωτική κατοχή.

Eρώτηση: Η μεγάλη δυσαρέσκεια των τουρκοκυπρίων απέναντι στον Ραούφ Ντενκτάς πιστεύετε ότι θα οδηγήσει στην παραίτησή του; Ποια θα είναι η αντίδραση της Τουρκίας η οποία φαίνεται να κόπτεται για την μελλοντική ένταξή της στην Ε.Ε.;

Aπάντηση: Κανείς δεν ξέρει ακόμη ποιος θα επιβληθεί μέσα στην Τουρκία, όπου σοβεί ένας ανταγωνισμός ανάμεσα στο στρατιωτικόπολιτικό κατεστημένο και την καινούρια, κάπως διαφέρουσα, πολιτική ηγεσία. Αναλόγως προς την εξέλιξη αυτού του ανταγωνισμού, θα κριθεί και η τύχη του Ντενκτάς. Πρέπει, ωστόσο, να μη μας διαφεύγει το γεγονός ότι αυτή είναι η πρώτη φορά που ο κόσμος ξεσηκώνεται μαζικά και θαρραλέα εναντίον του Ντενκτάς και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Μετά τα συλλαλητήρια αυτά ο Ντενκτάς δεν είναι πλέον ο ίδιος. Και τα δηλητηριώδη φτερά του έχουν καψαλιστεί και το αιματόβρεκτο ράμφος του έχει ολίγον αμβλυνθεί. Πού καιρός που οργάνωνε δολοφονίες αντιπάλων του μέρα μεσημέρι! Προσφάτως αρκείται μόνο σε φυλακίσεις και δημεύσεις. Τώρα, περιορίζεται σε απειλητικές δηλώσεις και ύβρεις. Η Τουρκία θέλει να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση ενώ κρατά υπό στρατιωτική κυριαρχία ένα μεγάλο μέρος μιας χώρας που έγινε ήδη δεκτή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αισχρά και παράδοξα πράγματα. Δεν τα βλέπει η Ευρωπαϊκή Ένωση;

Eρώτηση: Ποιο πιστεύετε ότι θα είναι το μέλλον των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων της Κύπρου εάν τελικά γίνει αποδεκτό το Σχέδιο Ανάν;

Aπάντηση: Υπάρχουν σχετικές πρόνοιες στο Σχέδιο, που μοιάζει πολύ να έχει καταρτισθεί κυρίως από ¶γγλους. Made in England, που λένε. Επισημαίνω μόνο δυο σημεία. Oι Έλληνες Κύπριοι έχουν δυο ρίζες, τον Ελληνισμό και τον Χριστιανισμό. O αρχαιολογικός χώρος, που αποτελεί κατ’ εξοχήν την εθνική μας εστία, από το 1974 βρίσκεται στα χέρια των Τούρκων. Είναι η αρχαία Έγκωμη και η αρχαία Σαλαμίνα. Επίσης: O τάφος και η εκκλησία του Αποστόλου Βαρνάβα, ιδρυτή της Κυπριακής Εκκλησίας, δηλαδή η θρησκευτική μας εστία, βρίσκονται και αυτά στα χέρια των Τούρκων από το 1974. Αυτήν την αρπαγή έρχεται σήμερα να επικυρώσει το Σχέδιο Ανάν. Διότι το περίφημον αυτό Σχέδιο προνοεί ότι τα δυο αυτά φύτρα της ζωής μας θα βρίσκονται υπό Τουρκοκυπριακή διοίκηση. Υποτίθεται ότι θα μπορούμε να τα επισκεπτόμαστε. Θα πληρώνουμε λύτρα για να μπορούμε να προσκυνήσουμε τα ιερά και τα όσιά μας. Εντροπή!

Eρώτηση: Θα θέλατε να μας πείτε και δυο λόγια για την ενασχόλησή σας με το έργο του Νίκου Καζαντζάκη;

Aπάντηση:Το κυριότερο έργο μου τώρα είναι η καλή λειτουργία του Μουσείου του Νίκου Καζαντζάκη στους Βαρβάρους Ηρακλείου Κρήτης και, παράλληλα, η συγκέντρωση και έκδοση των αγνώστων ή και ανέκδοτων κειμένων του Νίκου Καζαντζάκη, που θα σχηματίσουν περίπου δεκαπέντε τόμους. Πρόκειται για τεράστιο εγχείρημα, με μια βαρύτατη εθνική ευθύνη. O Νίκος Καζαντζάκης είναι ένας απέραντος πνευματικός ωκεανός που με τα νάματά του αρδεύει την οικουμένη.

Αυτά τα …ολίγα, για τον αναγνώστη μας που χαρακτήρισε τον Πάτροκλο Σταύρου «μπάτλερ του Μακαρίου».