Γέφυρες του ΟΗΕ για τις διαφορές Χριστόφια – Ταλάτ

Εναλλακτικές συμβιβαστικές φόρμουλες για τον δεύτερο κύκλο των συνομιλιών και υπογραφή συμφωνίας μέχρι τον Δεκέμβριο στο Κυπριακό Του Σταυρου Λυγερου Μπορεί οι καρποί των εντατικών συνομιλιών Χριστόφια – Ταλάτ να είναι προς το παρόν μάλλον πενιχροί, αλλά εμπλεκόμενοι διπλωματικοί κύκλοι δεν είναι απαισιόδοξοι. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, η Γραμματεία του ΟΗΕ θεωρεί ότι η ουσιαστική διαπραγμάτευση θα αρχίσει μετά τον Απρίλιο, όταν οι δύο πλευρές θα κληθούν να γεφυρώσουν τις διαφορές που έχουν καταγραφεί στις διάφορες πτυχές του Κυπριακού. Ο ειδικός απεσταλμένος του γενικού γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο, Αλεξάντερ Ντάουνερ, και οι βοηθοί του επεξεργάζονται εναλλακτικές συμβιβαστικές φόρμουλες για τα σημεία διαφωνίας σε μια προσπάθεια να διευκολύνουν τη γεφύρωση των διαφορών. Πρόθεσή τους είναι ο δεύτερος κύκλος των συνομιλιών να έχει καταστήσει δυνατή την υπογραφή συμφωνίας μέχρι τον Δεκέμβριο. Το άτυπο αυτό χρονοδιάγραμμα συναρτάται απολύτως με την εκκρεμότητα που υπάρχει στις ευρωτουρκικές σχέσεις. Υπενθυμίζουμε ότι η Αγκυρα έχει υπογράψει, αλλά αρνείται να εφαρμόσει το πρωτόκολλο τελωνειακής σύνδεσης με την Κυπριακή Δημοκρατία. Το ζήτημα ετέθη στους κόλπους της Ε.Ε. όταν συζητήθηκε η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας. Η ανάμειξη της Κομισιόν Τότε, οι Ευρωπαίοι είχαν πιέσει ασφυκτικά τη Λευκωσία να συμφωνήσει στο να δοθεί στην Αγκυρα μία γενναιόδωρη προθεσμία μέχρι το τέλος του 2009. Παρ’ ότι η άρνησή της απειλεί να μπλοκάρει την ενταξιακή της πορεία, όλα δείχνουν ότι δεν έχει την πρόθεση να ανοίξει τα αεροδρόμια και τα λιμάνια της στα κυπριακά αεροπλάνα και πλοία μέχρι την εκπνοή της προθεσμίας. Το πρόβλημα το έχουν οι Τούρκοι, αλλά η κυβέρνηση Ερντογάν ελπίζει ότι οι διαπραγματεύσεις Χριστόφια – Ταλάτ θα έχουν οδηγήσει μέχρι τον ερχόμενο Δεκέμβριο σε μια βολική για την Αγκυρα συμφωνία επίλυσης του Κυπριακού, η οποία πολιτικά θα άρει το εμπόδιο της εφαρμογής του πρωτοκόλλου. Εάν αυτό δεν καταστεί δυνατό, ελπίζει πως η Ε.Ε. θα παρατείνει την προθεσμία. Στο παιχνίδι των διαπραγματεύσεων Χριστόφια – Ταλάτ έχει εμπλακεί εμμέσως και η Κομισιόν, μέσω του επιτρόπου για τη διεύρυνση. Ο Ολι Ρεν επισκέφθηκε προ καιρού την Κύπρο και δήλωσε ότι είναι ρεαλιστική η εκτίμηση πως μπορεί να προκύψει λύση πριν από το τέλος του έτους. Η ανάμειξη της Κομισιόν είναι αναγκαία, δεδομένου ότι οι όποιες ρυθμίσεις πρέπει να είναι συμβατές με το κοινοτικό κεκτημένο. Στην πράξη, όμως, δεν είναι αυτή η προσπάθεια τουλάχιστον της ομάδας του εν λόγω επιτρόπου. Επιδιώκει μία λύση για να απαλλάξει τις ευρωτουρκικές σχέσεις από το αγκάθι του Κυπριακού. Είναι έτοιμη να δεχθεί παρεκκλίσεις από το κοινοτικό κεκτημένο, επειδή θεωρεί ότι μόνο μία τέτοια λύση μπορεί να γίνει αποδεκτή από την Αγκυρα. Υπενθυμίζουμε ότι το φθινόπωρο ο Αλεξάντερ Ντάουνερ είχε δηλώσει πως η λύση του Κυπριακού μπορεί και να αποκλίνει από το κοινοτικό κεκτημένο! Σ’ ό,τι αφορά τους αρμοδίους της Κομισιόν, η πρόθεσή τους αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ο Ζαν Κριστόφ Φιλορί (στενός συνεργάτης του Ολι Ρεν και αρμόδιος για την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας) ζήτησε από την Επιτροπή Εξωτερικών της Ευρωβουλής να διαγράψει από την έκθεση για τις ευρωτουρκικές σχέσεις μία αναφορά, που αποτελεί το άλφα–βήτα του κοινοτικού κεκτημένου. Πιο συγκεκριμένα, ζήτησε να διαγραφεί το σημείο ότι η εφαρμογή των θεμελιωδών ελευθεριών (διακίνησης, εγκατάστασης, εργασίας κι απόκτησης περιουσίας) πρέπει να είναι βασικός όρος της λύσης του Κυπριακού. Η μη αντίδραση της Λευκωσίας στέλνει λάθος μήνυμα και τροφοδοτεί τις παρασκηνιακές διεργασίες για την παράταση της προθεσμίας που έχει δοθεί στην Αγκυρα στην καθόλου απίθανη περίπτωση που οι διαπραγματεύσεις Χριστόφια – Ταλάτ δεν καταλήξουν μέχρι το τέλος του έτους. Σ’ αυτές τις διεργασίες πρωταγωνιστούν οι κυβερνήσεις, που επιδιώκουν την ένταξη της Τουρκίας, ακολουθώντας την πάγια αμερικανική πολιτική. Η προσπάθεια αυτή δεν θα είχε τύχη εάν είχε απέναντί της τις χώρες που είναι από πολύ επιφυλακτικές έως αρνητικές στο ενδεχόμενο πλήρους ένταξης της Τουρκίας. Αυτές οι χώρες προσανατολίζονται σε κάποιο είδος ειδικής σχέσης της Ε.Ε. με την Αγκυρα και εξ αυτού είναι αμφίθυμες απέναντί της. Είναι αλήθεια ότι κάποια στιγμή φλερτάρισαν με την ιδέα να χρησιμοποιήσουν το Κυπριακό σαν μοχλό για να εκτρέψουν την ενταξιακή πορεία της γείτονος προς την ειδική σχέση, αλλά δεν φαίνεται πως επιλέγουν αυτή την τακτική. Ετσι κι αλλιώς, η οικονομική κρίση έχει μεταθέσει για το άδηλο μέλλον κάθε ιδέα για περαιτέρω διεύρυνση. Η Τουρκία, πάντως, αναγνωρίζεται κι απ’ αυτές τις χώρες σαν κόμβος στον ενεργειακό χάρτη και ως κεντρικός διπλωματικός παράγοντας για τις εξελίξεις στον Καύκασο και στη Μέση Ανατολή. Εκλογές στα Κατεχόμενα Ενας δεύτερος λόγος που υπάρχει σπουδή για κλείσιμο του Κυπριακού είναι ότι τον Απρίλιο 2010 θα διεξαχθούν προεδρικές εκλογές στα Κατεχόμενα. Οι βουλευτικές που θα διεξαχθούν αυτό τον Απρίλιο –σύμφωνα με τις ενδείξεις– θα αναδείξουν νικητή το εθνικιστικό Κόμμα Εθνικής Ενότητας, που είχε ιδρύσει ο Ραούφ Ντενκτάς, αλλά αυτό δεν αναμένεται να επηρεάσει καθοριστικά τις διαπραγματεύσεις. Η γραμμή των Τουρκοκυπρίων, άλλωστε, χαράσσεται στην Αγκυρα και όχι από την ηγεσία τους. Ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ το έχει δηλώσει με αφοπλιστική ειλικρίνεια. Τα μέχρι στιγμής δεδομένα επιβεβαιώνουν ότι η τουρκική πλευρά θέλει ή λύση κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της ή ναυάγιο. Δεν πρόκειται να κάνει πίσω από τις ρυθμίσεις του σχεδίου Ανάν. Προς το παρόν, ο πρόεδρος Χριστόφιας έχει κάνει παραχωρήσεις χωρίς να εξασφαλίσει ανταλλάγματα, προκειμένου να καταστήσει δυνατή μία συμφωνία. Γι’ αυτό κι αποφεύγει να αντιδρά στις διάφορες προκλήσεις. Η μόνη αντίδρασή του ήταν το πάγωμα του κεφαλαίου των ενταξιακών διαπραγματεύσεων για την ενέργεια, λόγω των έμπρακτων στρατιωτικών παρεμβάσεων της Τουρκίας στις έρευνες που διεξάγονται στην κυπριακή υφαλοκρηπίδα (νοτίως της Μεγαλονήσου) για κοιτάσματα πετρελαίου. Διαφορετική στάση Η κίνηση αυτή της Λευκωσίας προκάλεσε κύμα πιέσεων από την Κομισιόν, την ίδια περίοδο που αυτή τηρεί τελείως διαφορετική στάση έναντι της Σλοβενίας. Υπενθυμίζουμε ότι η μικρή αυτή χώρα–μέλος μπλόκαρε με βέτο 11 κεφάλαια (από τα 33) των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Κροατίας, επικαλούμενη μία διαφορά της για τα μεταξύ τους θαλάσσια σύνορα. Είναι αξιοσημείωτο, μάλιστα, ότι η Σλοβενία δεν επιθυμεί ούτε την παραπομπή της διαφοράς στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, φοβούμενη ότι αυτό θα δικαιώσει την Κροατία. Επιδεικνύοντας αποφασιστικότητα, οι Σλοβένοι υποχρέωσαν την Κομισιόν να μεσολαβήσει για την πολιτική και όχι δικαστική διευθέτηση της διαφοράς. Η σλοβενική επίκληση εθνικού συμφέροντος για το μπλοκάρισμα ενταξιακών διαπραγματεύσεων και η εφεκτική αντίδραση της Κομισιόν εκ των πραγμάτων δημιουργούν ένα προηγούμενο. Η Λευκωσία έχει ένα πρόσθετο ισχυρό επιχείρημα να ασκήσει βέτο εάν οι εταίροι στη σύνοδο κορυφής του Δεκεμβρίου επιχειρήσουν να παρατείνουν την προθεσμία, που οι ίδιοι έχουν δώσει στην Αγκυρα για να εφαρμόσει το πρωτόκολλο για την τελωνειακή σύνδεση. Πολύ περισσότερο εάν προτείνουν να ξεπαγώσουν τα οκτώ κεφάλαια, που με συλλογική απόφαση έχουν παγώσει. Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν θα υπάρξει η αναγκαία πολιτική βούληση εκ μέρους του προέδρου Χριστόφια.