Καθαρή η Καλντέρα από το Sea Diamond - καθαρότερη από άλλες περιοχές της Ελλάδας

Δευτέρα 5 Μαρτίου 2012

Ολόκληρη η τελευταία  έκθεση του ΕΛΚΕΘΕ

Μία από τις καθαρότερες θαλάσσιες περιοχές της Ελλάδας είναι η θάλασσα της Καλντέρας όπου πριν από πέντε χρόνια ναυάγησε το κρουαζιερόπλοιο SEA DIAMOND χάρη... στους λάθος χειρισμούς αξιωματικών του Λιμενικού.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Μελετών, από τις μετρήσεις και αναλύσεις που πραγματοποιήθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Καλντέρας στις 16 Ιανουαρίου 2012 προκύπτει ότι:

Οι συγκεντρώσεις των πετρελαϊκών υδρογονανθράκων τόσο στα δείγματα του
θαλασσινού νερού όσο και στα επιφανειακά ιζήματα ήταν ιδιαίτερα μικρές σε όλη την περιοχή που μελετήθηκε.

Αξίζει να τονιστεί ότι συγκεντρώσεις των αλειφατικών υδρογονανθράκων και ΠΑΥ στα θαλάσσια ιζήματα από διάφορες περιοχές της Ελλάδας παρουσιάζουν την Καλντέρα ως μία από τις πλέον καθαρές περιοχές ενώ οι θαλάσσιες περιοχές της Ελευσίνας και της Ψυττάλειας παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά συγκεντρώσεων σε αλειφατικούς υδρογονάνθρακες και ΠΑΥ.
Περιοχή   -   Αλειφατικοί (μg/g)   -  ΠΑΥ (ng/g)

Βόρειο Αιγαίο Πέλαγος 8.5-40.6    25.3 – 282

Νότιο Αιγαίο πέλαγος 19.4 - 103.2

Κρητικό πέλαγος 14.6      –      161.5

Εκβολές Νέστου 4.3-65.8 20.6   –    422
Στρυμονικός κόλπος 26.8-95.3 133    –     838


Εκβολές Έβρου 24.8-92.8 932    –    1025

Εκβολές Αχελώου 36.4   –    560

Κόλπος Θεσσαλονίκης 38-1109 217    –    1410

Εξωτερικός Θερμαϊκός 6.5-81       37.4 - 291

Σαρωνικός κόλπος 21.5-154.6        64.6 – 838

Κορινθιακός κόλπος 8.2-29.4 207    –    10300
Παγασητικός κόλπος 14-222       107 - 5160


Βόρειος Ευβοϊκός 5.2-30.9      167 - 7760

Νότιος Ευβοϊκός 25.6    –    196

Κόλπος Ελευσίνας 415-890       1807 – 5087

Περιοχή Ψυτάλλειας 700-1770       2936 – 17090

Καλντέρα Σαντορίνης   10.6-21.7     24.3-166.6   (Ιανουάριος 2012)

Σχετικά με τις υπόλοιπες οργανικές ουσίες ανθρωπογενούς προέλευσης δεν
παρατηρήθηκαν σε κανένα σταθμό και βάθος ενδείξεις επιβάρυνσης από το ναυάγιο. Οι ουσίες που ανιχνεύθηκαν ήταν κυρίως διάφοροι φθαλικοί εστέρες σε συγκεντρώσεις που είναι αναμενόμενες στις Ελληνικές θάλασσες. Όπως είναι γνωστό οι ενώσεις αυτές περιέχονται στα πλαστικά και για το λόγο αυτό είναι ευρέως διαδεδομένες στο περιβάλλον.

Οι συγκεντρώσεις των βαρέων μετάλλων βρέθηκαν σε όλους τους σταθμούς και βάθη ιδιαίτερα χαμηλές και παρόμοιες με αυτές που ανιχνεύονται στην ανοιχτή θάλασσα χωρίς να διαπιστωθεί καμία επιβάρυνση στο σημείο του ναυαγίου.

Το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει από τις μετρήσεις αυτές είναι ότι δεν
διαπιστώθηκε κάποια επιβάρυνση ή ρύπανση στην περιοχή της Kαλντέρας ως συνέπεια της διαρροής ρυπογόνων ουσιών από το ναυάγιο. Στην επόμενη έκθεση που αναμένεται να κατατεθεί τον Ιούλιο του 2012 θα περιλαμβάνονται και τα αποτελέσματα από τη μελέτη τωνθαλάσσιων οργανισμών και επομένως θα υπάρχει πλήρης εικόνα για την κατάσταση τουθαλάσσιου περιβάλλοντος πέντε χρόνια μετά το ατύχημα.

Η μελέτη δόθηκε στη δημοσιότητα όπως πιο κάτω:

ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ

ΠΟΥ ΠΡΟΚΛΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΥΧΗΜΑ ΤΟΥ

ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΟΥ «SEA DIAMOND» ΣΤΟΝ

ΟΡΜΟ ΑΘΗΝΙΟΣ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΘΗΡΑΣ

Ενδιάμεση Έκθεση 5ου έτους

(Αποτελέσματα μετρήσεων Ιανουαρίου 2012)

Ανάβυσσος, Φεβρουάριος 2012

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.)

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΠΟΥ

ΠΡΟΚΛΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΥΧΗΜΑ ΤΟΥ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΟΥ

SEA DIAMOND ΣΤΟΝ ΟΡΜΟ ΑΘΗΝΙΟΣ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΘΗΡΑΣ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2012

Υπεύθυνος Προγράμματος

Χατζηανέστης Ιωάννης Χημικός Ωκεανογράφος (Δρ)

Επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό

Ανθούλα Μαριέτα Τεχνολόγος τροφίμων

Ζέρη Χριστίνα Χημικός Ωκεανογράφος (Δρ)

Ηλιάκης Στέλιος Χημικός Μηχανικός

Παππάς Γιώργος Τεχνικός Χημείου

Παυλίδου Αλεξάνδρα Χημικός Ωκεανογράφος (Δρ)

Πλακίδη Ελβίρα Τεχνολόγος τροφίμων

Πυργάκη Χριστίνα Τεχνολόγος τροφίμων

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ ............................................................................................................................ 2.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ .................................................................................................................. 2.1ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ...................................................................................................

2.2 ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ .................................................... 3

3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ ....................................................................... 6

3.1 ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΟΡΓΑΝΙΚΟΙ ΡΥΠΟΙ ΣΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ

ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΣΤΑ ΙΖΗΜΑΤΑ ..................................................................................... 6

3.2 ΒΑΡΕΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΣΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ ΝΕΡΟ ......................................................... 15

4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ............................................................................................................. 21

5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.................................................................................................................. 22

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Όπως είναι γνωστό, αμέσως μετά το ναυάγιο του κρουαζιερόπλοιου SeaDiamond

στην περιοχή της Καλντέρας στη Σαντορίνη, το ΕΛΚΕΘΕ ύστερα από αίτημα του τότε

Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας ξεκίνησε συστηματικές μετρήσεις στην ευρύτερη
θαλάσσια περιοχή έτσι ώστε να παρακολουθείται η ποιότητα του θαλάσσιου οικοσυστήματος της περιοχής και να καταγράφονται άμεσα οι τυχόν επιπτώσεις από το ναυάγιο. Έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα 13 δειγματοληψίας στην περιοχή με την πρώτη τον Μάιο του 2007 και την τελευταία τον Ιανουάριο του 2012.

Στην παρούσα έκθεση παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των μετρήσεων πουπραγματοποιήθηκαν τον Ιανουάριο του 2012. Στη φάση αυτή, και σύμφωνα και με τηνπρακτική που ακολουθήθηκε και τα προηγούμενα έτη πραγματοποιήθηκαν λεπτομερείς μετρήσεις στη στήλη του νερού σε ότι αφορά τη ρύπανση από χημικές ουσίες.

Η μελέτη των θαλάσσιων οργανισμών καθώς και η μελέτη φαινομένων τυχόν
βιοσυσσώρευσης οργανικών και ανόργανων ρύπων είναι σε εξέλιξη και τα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν, όπως και τις προηγούμενες περιόδους μετρήσεων, μετά την πραγματοποίηση και της δεύτερης δειγματοληψίας που είναι προγραμματισμένη για το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Μαΐου και την ολοκλήρωση των αναλύσεων.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 2

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

2.1 ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ

Η δειγματοληψία πραγματοποιήθηκε στην περιοχή της καλντέρας με το

Ωκεανογραφικό σκάφος ΑΙΓΑΙΟ του ΕΛΚΕΘΕ στις 17 Ιανουαρίου 2012. Οι σταθμοί δειγματοληψίας φαίνονται στην Εικόνα 2.1.1 και στον πίνακα 2.1.1.
ΣΤΑΘΜΟΙ Γ. Μήκος Γ. Πλάτος Βάθος

(m)

SN1 25ο20.400’Ε 36ο21.732’Ν 21

SN3 25ο21.708’Ε 36ο24.109’Ν 312

SN4 25ο21.996’Ε 36ο22.752’Ν 286

SN5 25ο24.198’Ε 36ο22.398’Ν 290

SN6 25ο25.481’Ε 36ο23.763’Ν 287

SN6a 25ο25.180’Ε 36ο23.280’Ν 278

SN6b 25ο25.297’Ε 36ο24.229’Ν 211

SN7 25ο24.498’Ε 36ο25.596’Ν 357

SN8 25ο23.502’Ε 36ο26.748’Ν 346

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 3

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

2.2 ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ

Αναλυτικά οι εργασίες που πραγματοποιήθηκαν κατά τη δειγματοληψία του

Ιανουαρίου 2012 είναι οι εξής (πίνακας 2.1.2):

Πίνακας 2.1.2. Παράμετροι που μελετήθηκαν στις 17 Ιανουαρίου 2012.

Θαλασσινό νερό Επιφανειακά ιζήματα

Σταθμοί

Πετρελαιοειδή,

οργανικοί ρύποι

Βαρέα μέταλλα

Ζωοπλαγκτόν

Υδρογονάνθρακες

Μέταλλα και

ιχνοστοιχεία

Ζωοβένθος

SN1 2m 2, 20 m + +

SN3

2m,

πυθμένας

2m, πυθμένας + + + +

SN4

2m,

πυθμένας 2m, πυθμένας + +

SN5

2m,

πυθμένας 2m, πυθμένας + + +

SN6

2m,

πυθμένας

2, 20, 50, 100 m,

πυθμένας

+ + + +

SN6a

2m,

πυθμένας

2, 20, 50, 100 m,

πυθμένας

+ +

SN6b

2m,

πυθμένας

2, 20, 50, 100 m,

πυθμένας

+ +

SN7

2m,

πυθμένας

2, 20, 50, 100 m,

πυθμένας

+ + + +

SN8

2m,

πυθμένας

2, 20, 50, 100 m,

πυθμένας

1) Προσδιορισμός υδρογονανθράκων και άλλων οργανικών ουσιών στη στήλη του νερού

και στα ιζήματα

2) Προσδιορισμός βαρέων μετάλλων στη στήλη του νερού

3) Συλλογή δειγμάτων για τη μελέτη των θρεπτικών συστατικών

4) Συλλογή δειγμάτων για τη μελέτη των βιοκοινωνών του ζωοπλαγκτού

5) Συλλογή δειγμάτων για τη μελέτη του ζωοβένθους

Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν για τις αναλύσεις των παραμέτρων που

μελετήθηκαν είναι οι εξής:

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 4

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

Μετρήσεις υδρογονανθράκων και άλλων οργανικών ρύπων στη στήλη του νερού και τα ιζήματα

Τα δείγματα του θαλασσινού νερού όγκου 2.5 L συλλέχθηκαν από βάθος 1m από την επιφάνεια και από το μέγιστο βάθος του κάθε σταθμού με τη χρήση ειδικού δειγματολήπτη.

Ακολούθησε άμεση εκχύλιση με 50 mL εξανίου. Τα εκχυλίσματα μεταφέρθηκαν στο
εργαστήριο όπου μετά από ξήρανση με θειικό νάτριο και συμπύκνωση σε τελικό όγκο 100 μL έγινε ανίχνευση και προσδιορισμός μεμονωμένων υδρογονανθράκων και άλλων οργανικών  ρύπων με χρήση αέριας χρωματογραφίας – φασματομετρίας μαζών (Agilent GC-MSD, 890A-5975C). Στη συνέχεια τα δείγματα αραιώθηκαν σε όγκο 5 mL και έγινε προσδιορισμός των ολικών διαλυμένων / διασκορπισμένων πετρελαϊκών υδρογονανθράκων σύμφωνα με τη φθορισμομετρική μέθοδο που προτείνεται από τον IOC (IOC, 1986).
Χρησιμοποιήθηκε μήκος κύματος διέγερσης 310 nm και εκπομπής 360 nm και τα αποτελέσματα εκφράστηκαν σε ισοδύναμα χρυσενίου.

Στο εργαστήριο, τα δείγματα των ιζημάτων ξηράνθηκαν σε συσκευή λυοφίλησης και ομογενοποιήθηκαν. Ο αναλυτικός προσδιορισμός των υδρογονανθράκων βασίστηκε στην μεθοδολογία που προτείνεται από τον IOC (ΙΟC, 1993). Σύμφωνα με αυτή 5g του ιζήματος εκχυλίζονται σε συσκευή Soxhlet για 24 ώρες με μίγμα μεθανόλης-διχλωρομεθάνιου 2:1, στη συνέχεια γίνεται σαπωνοποίηση του εκχυλίσματος με μεθανολικό διάλυμα καυστικού καλίου

και εκχύλιση των μη σαπωνοποιημένων συστατικών με εξάνιο. Ακολουθεί καθαρισμός και κλασματοποίηση του εκχυλίσματος σε στήλη ενεργοποιημένης Silica gel και συλλογή δύο κλασμάτων: το πρώτο με 10 ml εξανίου που περιέχει τους αλειφατικούς υδρογονάνθρακες και το δεύτερο με 10 ml εξανίου – οξικού αιθυλεστέρα 9:1 που περιέχει τους πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες. Ο ποσοτικός προσδιορισμός των ενώσεων έγινε με αέρια χρωματογραφία - φασματοσκοπία μάζας (Hewlett-Packard GC/MS 6890) χρησιμοποιώντας την τεχνική της πλήρους σάρωσης των ιόντων.

Μετρήσεις βαρέων μετάλλων στη στήλη του νερού

Τα δείγματα όγκου 1 L συλλέχθηκαν με φιάλες NISKIN από τα βάθη που φαίνονται

στον πίνακα 2.1.2. Τα δείγματα οξινίστηκαν επί τόπου και στη συνέχεια  μεταφέρθηκαν στο εργαστήριο όπου έγινε ο προσδιορισμός των βαρέων μετάλλων. Στο εργαστήριο έγινε προσυγκέντρωση με ρητίνη Chelex 100 και τα μέταλλα προσδιορίστηκαν με χρήση επαγωγικά συζευγμένου πλάσματος – φασματομετρίας μαζών (ICP-MS).

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 5

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ζωοπλαγκτονικές βιοκοινωνίες

Η συλλογή των δειγμάτων έγινε με κάθετη σύρση του διχτυού WP-2 (άνοιγμα ματιού 200 μm) στο στρώμα νερού 0-100 m, ενώ στο ρηχό σταθμό ΣΝ 1 έγινε στο στρώμα 0-20 m.

Για την συντήρηση και μεταφορά του υλικού στο εργαστήριο προστέθηκε σε όλα τα δείγματα διάλυμα 4 % ουδετεροποιημένης με βόρακα φορμαλδεύδη.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ 6

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ

3.1 ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΟΡΓΑΝΙΚΟΙ ΡΥΠΟΙ ΣΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ

ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΣΤΑ ΙΖΗΜΑΤΑ

Ι. Χατζηανέστης, Χ, Πυργάκη, Ε. Πλακίδη

Ολικοί διαλυμένοι / διασκορπισμένοι πετρελαϊκοί υδρογονάθρακες.

Τις ημέρες των δειγματοληψιών δεν παρατηρήθηκαν οπτικώς εμφανή ίχνη

πετρελαιοειδών στην επιφάνεια της θάλασσας.

Οι συγκεντρώσεις των ολικών διαλυμένων – διασκορπισμένων πετρελαϊκών

υδρογονανθράκων όπως προσδιορίστηκαν με φθορισμομετρική τεχνική δίνονται στον πίνακα

3.1.1.

Πίνακας 3.1.1 Συγκεντρώσεις των διαλυμένων / διασκορπισμένων πετρελαϊκών υδρογονανθράκων

(μg/L εκφρασμένα σε ισοδύναμα χρυσενίου)

Ιανουάριος 2012

SN1 Επιφάνεια 0.441

SN3

Επιφάνεια 0.336

Πυθμένας 0.228

SN4

Επιφάνεια 0.657

Πυθμένας 0.445

SN5

Επιφάνεια 0.629

Πυθμένας 0.615

SN6 Επιφάνεια 0.635

Πυθμένας 0.336

SN6α

Επιφάνεια 0.464

Πυθμένας 0.206

SN6β

Επιφάνεια 0.558

Πυθμένας 0.139

SN7

Επιφάνεια 0.445

Πυθμένας 0.325

SN8

Επιφάνεια 0.260

Πυθμένας 0.370

Μέση τιμή 0.417

Την περίοδο του Ιανουαρίου 2012 οι τιμές ήταν ιδιαίτερα μικρές σε όλους του

σταθμούς και βάθη και δείχνουν ότι δεν υπήρχαν ίχνη πετρελαϊκής ρύπανσης σε κανένα

σημείο (Αγγελίδης, Γαβριήλ, 1999). Στο επιφανειακό στρώμα κυμάνθηκαν μεταξύ 0.260 και

0.657 μg/L ισοδυνάμων χρυσενίου και κοντά στον πυθμένα μεταξύ 0.139 και 0.615 μg/L

ισοδυνάμων χρυσενίου.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ 7

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

Πάντως όπως έχει αναφερθεί και στις προηγούμενες εκθέσεις, επειδή οι

υδρογονάνθρακες είναι δυσδιάλυτοι στο θαλασσινό νερό οι συγκεντρώσεις τους έχουν

μεγάλη μεταβλητότητα τόσο χωρικά όσο και χρονικά. Επομένως τα αποτελέσματα που

προαναφέρθηκαν απλώς αντικατοπτρίζουν την κατάσταση που επικρατούσε τις ημέρες των

δειγματοληψιών.

Εικόνα 3.1.1 Διακύμανση των τιμών των υδρογονανθράκων στη στήλη του νερού της καλντέρας

κατά τις 13 περιόδους δειγματοληψίας

Στην εικόνα 3.1.1 δίνεται η διακύμανση των τιμών υδρογονανθράκων στη στήλη του

νερού σε όλους τους σταθμούς κατά τη διάρκεια των 13 δειγματοληψιών που

πραγματοποιήθηκαν μέχρι τώρα. Όπως φαίνεται δεν υπάρχει σημαντική διαφοροποίηση,

κάποιες μεμονωμένες μεγάλες τιμές μετρήθηκαν κατά τη διάρκεια του 2007 όταν και έγινε το

ατύχημα, στη συνέχεια και μέχρι το Μάιο του 2010 οι τιμές ήταν ιδιαίτερα μικρές σε όλους

τους σταθμούς. Το Δεκέμβριο του 2010 και σε μικρότερο βαθμό το Μάιο του 2011

εμφανίζονται κάποιες μεμονωμένες τιμές που θεωρούνται ελαφρά αυξημένες αλλά τον

Ιανουάριο του 2012 οι τιμές ήταν και πάλι μικρές σε όλα τα σημεία.

Άλλες ανθρωπογενείς οργανικές ουσίες στη στήλη του νερού.

Από τις λεπτομερείς αναλύσεις των δειγμάτων με αέρια χρωματογραφία –

φασματομετρία μαζών, οι κύριες οργανικές ενώσεις που κατέστη δυνατόν να ταυτοποιηθούν

και ποσοτικοποιηθούν είναι οι εξής (Πίνακες 3.1.2 - 3.1.3).

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ 8

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

Πίνακας 3.1.2: Συγκεντρώσεις υδρογονανθράκων και άλλων οργανικών ουσιών (μg/L) που

ανιχνεύθηκαν στα δείγματα που συλλέχθηκαν από το επιφανειακό στρώμα του νερού στις 17

Ιανουαρίου 2012. UCM: μη διαχωρισμένο σύνθετο μίγμα.

Σταθμός SΝ1 SN3 SΝ4 SΝ5 SΝ6 SΝ6Α SN6b SN7 SN8

Αλειφατικοί υδρογονάνθρακες 1.7 2.3 1.1 1.4 0.9 1.1 1.3 1.8 1.6

κ-αλκάνια 0.2 0.3 0.2 0.1 0.1 0.1 0.1 0.2 0.2

UCM < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1

Φθαλικοί εστέρες 1.1 3.3 2.9 2.7 1.9 2.9 3.1 4.5 3.7

Ναφθαλένιο 0.002 0.001 0.002 0.001 0.003 0.001 0.003 0.002 0.002

Φαινανθρένιο 0.001 0.002 0.003 0.001 0.002 0.001 0.001 0.002 0.002

Μεθυλο- και Διμεθυλο-

φαινανθρένια

0.004 0.007 0.005 0.003 0.002 0.002 0.003 0.005 0.004

Φλουορανθένιο 0.002 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001

Πυρένιο 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001

Αλκυλοβενζόλια 0.009 0.01 0.006 0.02 0.005 0.007 0.003 0.01 0.006

Πίνακας 3.1.3: Συγκεντρώσεις υδρογονανθράκων και άλλων οργανικών ουσιών (μg/L) που

ανιχνεύθηκαν στα δείγματα που συλλέχθηκαν από το βαθύτερο σημείο της στήλης του νερού στις 17

Ιανουαρίου 2012. UCM: μη διαχωρισμένο σύνθετο μίγμα.

Σταθμός SN3 SΝ4 SN5 SΝ6 SΝ6Α SN6b SN7 SΝ8

Αλειφατικοί υδρογονάνθρακες 1.4 1.8 1.3 1.6 0.9 2.3 1.8 0.9

κ-αλκάνια 0.4 0.1 0.2 0.2 0.3 0.2 0.2 0.1

UCM < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1

Φθαλικοί εστέρες 1.1 1.7 1.3 1.1 1.9 0.6 1.2 0.5

Ναφθαλένιο 0.001 0.001 0.001 0.001 <0.001 0.001 0.001 <0.001

Φαινανθρένιο 0.001 0.001 0.001 0.001 <0.001 0.001 <0.001 <0.001

Μεθυλο- και Διμεθυλο-

φαινανθρένια

<0.001 0.001 <0.001 0.001 <0.001 <0.001 <0.001 <0.001

Φλουορανθένιο <0.001 0.002 <0.001 <0.001 <0.001 0.001 <0.001 <0.001

Πυρένιο <0.001 0.001 <0.001 <0.001 <0.001 0.001 <0.001 <0.001

Αλκυλοβενζόλια 0.004 0.002 0.007 0.003 0.01 0.004 0.01 0.003

Αλειφατικοί υδρογονάνθρακες

Όπως φαίνεται από τους πίνακες τον Ιανουάριο του 2012 οι συγκεντρώσεις των

αλειφατικών υδρογονανθράκων ήταν ιδιαίτερα μικρές (<2.5 μg/L) γεγονός που δείχνει ότι δεν

υπήρχαν υπολείμματα πετρελαιοειδών σε κανένα σημείο. Οι συγκεντρώσεις των κ-αλκανίων

ήταν επίσης πολύ μικρές σε όλα τα δείγματα.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ 9

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

Αρωματικοί υδρογονάνθρακες

Από την κατηγορία των πολυκυκλικών υδρογονανθράκων ανιχνεύθηκαν μόνο

ναφθαλένιο, φαινανθρένιο και τα μεθυλο- παράγωγά του, φλουορανθένιο και πυρένιο. Οι

συγκεντρώσεις τους ήταν πολύ μικρές (<0.001 – 0.003 μg/L), θεωρούνται φυσιολογικές και

είναι παρόμοιες με αυτές που έχουν μετρηθεί σε διάφορες Ελληνικές θάλασσες (Hatzianestis

& Sklivagou, 2002). Από τους υπόλοιπους πτητικούς και ημιπτητικούς αρωματικούς

υδρογονάνθρακες βρέθηκαν κυρίως διάφορα αλκυλιωμένα παράγωγα του βενζολίου επίσης

σε μικρές και φυσιολογικές συγκεντρώσεις (< 0.02 μg/L) και χωρίς διαφοροποιήσεις μεταξύ

σταθμών και βαθών.

Φθαλικοί εστέρες

Οι ενώσεις αυτές χρησιμοποιούνται ως πλαστικοποιητές και σχετίζονται με κάθε

είδους πλαστικές ύλες και για το λόγο αυτό είναι ευρέως διαδεδομένες στο περιβάλλον.

Ταυτοποιήθηκαν 5 ενώσεις: διβουτυλο-, διοκτυλο-, διμεθυλο-, δι(2-αιθυλ-εξυλο)- και

διαιθυλο- φθαλικοί εστέρες. Οι συνολικές συγκεντρώσεις τους είναι γενικά μικρές και

κυμαίνονται μεταξύ 0.5 και 4.5 μg/L με τη μεγαλύτερη τιμή στο επιφανειακό στρώμα του

σταθμού SΝ7 που βρίσκεται κοντά στην πόλη των Φηρών. Η κατανομή των ενώσεων αυτών

σε όλη την περιοχή δείχνει ότι η παρουσία τους δεν σχετίζεται με την ύπαρξη κάποιας

σημειακής πηγής όπως είναι το ναυάγιο.

Υδρογονάνθρακες στα επιφανειακά ιζήματα

Τα αποτελέσματα των μετρήσεων για τα δείγματα που συλλέχθηκαν τον Ιανουάριο

του 2012 δίνονται στον πίνακα 3.1.4. Γενικά οι τιμές που βρέθηκαν ήταν παρόμοιες με αυτές

που μετρήθηκαν και κατά τη διάρκεια των προηγούμενων δειγματοληψιών το 2007, 2008 και

2010. Οι συγκεντρώσεις των ολικών υδρογονανθράκων ήταν πολύ μικρές και κυμάνθηκαν

μεταξύ 11.0 και 21.8 μg/g ξηρού βάρους. Οι τιμές αυτές θεωρούνται ιδιαίτερα μικρές και

δείχνουν ότι δεν υπάρχει ρύπανση από υδρογονάνθρακες, ενώ είναι σαφώς μικρότερες από

αυτές που έχουν μετρηθεί σε άλλες παράκτιες περιοχές στην Ελλάδα και παρόμοιες με τιμές

που έχουν βρεθεί στο ανοικτό Αιγαίο πέλαγος (Hatzianestis & Sklivagou, 2001, Hatzianestis

et al, 2003) (Πίνακας 3.1.5).

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ 10

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

Πίνακας 3.1.4: Συγκεντρώσεις των αλειφατικών και των πολυκυκλικών αρωματικών

υδρογονανθράκων στα επιφανειακά ιζήματα που συλλέχθηκαν τον Ιανουάριο 2012. UCM: μη

διαχωρισμένο σύνθετο μίγμα, U/R: λόγος των μη διαχωρισμένων προς τις διαχωρισμένες ενώσεις.

Σταθμός SN3 SN4 SN6 SN6a SN6b SN7

Συνολικοί υδρογονάνθρακες

(μg/g)

11.0 10.6 15.6 21.8 10.8 15.6

Αλειφατικοί υδρογονάνθρακες

(μg/g)

10.9 10.6 15.5 21.7 10.8 15.4

U/R 4.8 4.3 5.7 6.3 5.7 5.2

Πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (ΠΑΥ)

Ναφθαλένιο 4.7 4.3 4.1 5.2 4.3 6.3

Ακεναφθυλένιο 0.2 0.1 0.1 0.4 0.0 0.4

Ακεναφθένιο 0.3 0.0 0.3 0.6 0.1 0.8

Φλουορένιο 0.2 0.0 0.2 0.5 0.1 0.6

Διβενζοθειοφένιο 0.3 0.1 0.1 0.4 0.0 0.5

Φαινανθρένιο 6.4 1.9 2.8 6.9 1.2 10.8

Ανθρακένιο 0.6 0.1 0.3 0.9 0.1 1.2

Φλουορανθένιο 6.0 1.3 2.9 7.3 0.7 13.2

Πυρένιο 7.2 1.5 3.3 7.6 1.0 12.4

Βενζο(α)ανθρακένιο 2.6 0.4 2.3 4.8 0.9 7.2

Χρυσένιο 5.2 1.5 3.3 6.2 1.1 10.8

Βενζο(β)φλουορανθένιο 12.8 4.1 3.6 19.1 1.4 14.0

Βενζο(κ)φλουορανθένιο 9.1 2.7 2.4 18.4 1.2 11.6

Βενζο(ε)πυρένιο 10.0 2.4 3.0 16.2 1.4 11.1

Βενζο(α)πυρένιο 7.3 1.4 2.9 15.9 1.0 12.4

Περυλένιο 2.5 1.0 0.9 4.5 0.4 3.2

Ινδενο(1,2,3-cd)πυρένιο 5.7 3.3 2.3 6.4 1.1 9.8

Διβενζο(a,h)ανθρακένιο 4.5 2.2 2.6 6.1 1.3 9.1

Βενζο(ghi)περυλένιο 1.1 0.5 0.7 1.5 0.1 2.5

Μεθυλοναφθαλένια 3.8 2.7 2.6 3.5 2.6 5.5

Διμεθυλοναφθαλένια 1.8 1.2 1.7 2.9 1.0 4.9

Τριμεθυλοναφθαλένια 1.7 0.6 0.9 2.5 1.0 3.7

Μεθυλοδιβενζοθειοφένια 0.5 0.1 0.1 0.6 0.2 0.8

Μεθυλοφαιναθρένια 3.6 1.1 2.1 4.5 1.2 7.8

Διμεθυλοφαινανθρένια 1.7 0.0 1.6 2.8 0.6 4.9

Ρετένιο 0.7 0.1 1.1 1.5 0.1 1.3

ΣΠΑΥ 100.6 35.0 47.9 146.8 24.3 166.6

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ 11

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

Αλειφατικοί υδρογονάνθρακες.

Οι αλειφατικοί υδρογονάνθρακες αντιστοιχούσαν σε όλες τις περιπτώσεις σε ένα

ποσοστό μεγαλύτερο από 98.5% του συνόλου των υδρογονανθράκων. Η παρουσία των

αλειφατικών υδρογονανθράκων στα θαλάσσια ιζήματα δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ρύπανση

γιατί ένα σημαντικό ποσοστό από αυτούς μπορεί να είναι βιογενούς προέλευσης, είτε

θαλάσσιας είτε χερσαίας (Bouloubassi & Saliot, 1993). Συνήθως κατά την διαδικασία της

αεριοχρωματογραφικής ανάλυσης τα χρωματογραφήματα των αλειφατικών κλασμάτων

εμφανίζουν δύο χαρακτηριστικά: ενώσεις οι οποίες διαχωρίζονται επαρκώς και είναι κυρίως

κανονικά αλκάνια και ένα μίγμα ενώσεων που δεν μπορούν να διαχωριστούν, το λεγόμενο

“μη διαχωρισμένο σύνθετο μίγμα” (UCM: unresolved complex mixture). Το μίγμα αυτό

αποτελείται από διακλαδισμένους, κυκλικούς και μερικά αποδομημένους υδρογονάνθρακες

οι οποίοι δεν μπορούν να διαχωριστούν με τις υπάρχουσες αεριο- χρωματογραφικές τεχνικές.

Η ύπαρξη του μίγματος αυτού σε μεγάλο ποσοστό θεωρείται ένδειξη παρουσίας

υπολειμμάτων πετρελαιοειδών. Ο λόγος των μη διαχωρισμένων προς τις διαχωρισμένες

ενώσεις (U/R) χρησιμοποιείται σαν κριτήριο της προέλευσης των υδρογονανθράκων και

τιμές του λόγου αυτού μεγαλύτερες από 4 υποδεικνύουν σαφώς χρόνια ρύπανση από

πετρελαιοειδή (Mazurek & Simoneit, 1984).

Οι τιμές του λόγου U/R για τα επιφανειακά δείγματα που εξετάστηκαν (Πίνακας

3.1.4) κυμαίνονται μεταξύ 4.3 και 6.3. Οι τιμές αυτές δείχνουν ότι παρόλο που οι τιμές των

υδρογονανθράκων είναι μικρές υπάρχουν στο βυθό κάποια υπολείμματα πετρελαιοειδών.

Πάντως η εικόνα αυτή είναι συνηθισμένη για τα ιζήματα του Αιγαίου πελάγους και δεν

μπορεί να ειπωθεί ότι υπάρχει κάποια μεγαλύτερη επιβάρυνση λόγω του ατυχήματος.

Αντίστοιχη εικόνα είχε διαπιστωθεί και κατά τη διάρκεια των μετρήσεων το 2007, 2008,

2010 και 2011.

Στην εικόνα 3.1.4 δίνονται συγκριτικά οι συγκεντρώσεις των αλειφατικών

υδρογονανθράκων στα επιφανειακά ιζήματα όλες τις περιόδους δειγματοληψίας από το Μάιο

του 2007 μέχρι τον Ιανουάριο του 2012. Όπως φαίνεται όλες οι τιμές σε όλους τους σταθμούς

και περιόδους δειγματοληψίας είναι μικρότερες από 20 μg/g και δείχνουν ότι η ρύπανση από

πετρελαιοειδή είναι εξαιρετικά μικρή. Σημειώνεται ότι τα επίπεδα των φυσικών αλειφατικών

υδρογονανθράκων στα θαλάσσια ιζήματα είναι περίπου 10 μg/g και μπορούν να φτάσουν και

μέχρι 100 μg/g σε περιοχές με μεγάλη παραγωγικότητα

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ 12

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

0

5

10

15

20

25

SN3 SN4 SN6 SN6a SN6b SN7

μg/g

Μάιος 2007 Νοέμβριος 2007

Μάιος 2008 Ιανουάριος 2010

Μάιος 2011 Ιανουάριος 2012

Εικόνα 3.1.4 Συγκεντρώσεις των αλειφατικών υδρογονανθράκων στα επιφανειακά ιζήματα την

περίοδο Μάιος 2007 – Ιανουάριος 2012.

Πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (ΠΑΥ).

Οι ΠΑΥ, με εξαίρεση το περυλένιο που μπορεί να συντεθεί και βιογενώς και το

ρετένιο που παράγεται από τα κωνοφόρα δένδρα που βρίσκονται στην ξηρά, είναι καθαρά

ανθρωπογενείς ενώσεις με κύριες πηγές προέλευσης τις πάσης φύσεως καύσεις οργανικών

υλικών (πυρολυτικοί ΠΑΥ) αλλά και τα πετρελαιοειδή. Στον πίνακα 3.1.4 δίνονται οι

συγκεντρώσεις των πολυκυκλικών αρωματικών υδρογονανθράκων που μετρήθηκαν στα

επιφανειακά ιζήματα που συλλέχθηκαν τον Ιανουάριο 2012. Όπως φαίνεται, σε όλους τους οι

συγκεντρώσεις των ΠΑΥ ήταν εξαιρετικά μικρές (<170 ng/g), αντίστοιχες με αυτές που

μετρώνται σε καθαρές θαλάσσιες περιοχές. Αξίζει να σημειωθεί ότι και στο σταθμό SN7

όπου τις προηγούμενες περιόδους μετρήθηκαν μεγάλες τιμές ΠΑΥ πυρολυτικής προέλευσης

που είχαν αποδοθεί σε κάπα χερσαία δραστηριότητα τώρα οι συγκεντρώσεις των ΠΑΥ ήταν

μικρές. Σε ότι αφορά την κατανομή των επιμέρους ενώσεων, σε όλα τα δείγματα υπερισχύουν

οι ενώσεις με τέσσερις ή περισσότερους αρωματικούς δακτυλίους όπως το φλουορανθένιο, το

πυρένιο και τα βενζοφλουορανθένια. Αυτή η κυριαρχία των ενώσεων με μεγάλο αριθμό

αρωματικών δακτυλίων είναι χαρακτηριστική ουσιών πυρολυτικής προέλευσης (Bouloubassi

& Saliot, 1993). Στην Εικόνα 3.1.5 δίνονται οι κατανομές των συγκεντρώσεων των

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ 13

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

υδρογονανθράκων πυρολυτικής προέλευσης (σύνολο των ενώσεων με μοριακά βάρη 202,

228, 252, 276 και 278), βιογενούς-χερσογενούς (περυλένιο, ρετένιο) και πετρογενούς-

πετρελαϊκής (το φαινανθρένιο και τα μεθυλιωμένα παράγωγά του). Όπως φαίνεται, σε όλες

τις περιπτώσεις υπερισχύουν σαφώς οι ενώσεις πυρολυτικής προέλευσης. Η κυριαρχία των

πυρολυτικών ΠΑΥ είναι συνηθισμένη στα θαλάσσια ιζήματα λόγω της μεγαλύτερης

σταθερότητας των ενώσεων αυτών, και μόνο σε περιπτώσεις πρόσφατης πετρελαϊκής

ρύπανσης εμφανίζονται και μεγαλύτερα ποσοστά πετρογενών ΠΑΥ. Τέτοια ρύπανση δεν

φαίνεται να υπάρχει στην μελετούμενη περιοχή.

.

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

120.0

sn3 sn4 sn6a sn6b sn6 SN7

ng/g

Σταθμοί

Πυρολυτικοί Φαινανθρένια Βιογενείς

Εικόνα 3.1.5 Κατανομή των πολυκυκλικών αρωματικών υδρογονανθράκων πυρολυτικής.

βιογενούς και πετρογενούς προέλευσης στα ιζήματα που συλλέχθηκαν στις 17 Ιανουαρίου 2012.

Εικόνα 3.1.6 Συγκεντρώσεις των πολυκυκλικών αρωματικών υδρογονανθράκων στα επιφανειακά

ιζήματα την περίοδο Μάιος 2007 – Μάιος 2011.

Ορισμένοι πυρολυτικοί πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες θεωρείται ότι

έχουν καρκινογόνες ιδιότητες για τα θηλαστικά και τον άνθρωπο. Η κυριότερη τέτοια ένωση

είναι το βενζο(α)πυρένιο για το οποίο έχουν αρχίσει τα τελευταία χρόνια να θέτονται

αυστηρά όρια και να επιβάλλεται η συστηματική παρακολούθησή του τόσο στο περιβάλλον

όσο και στα τρόφιμα. Σε όλα τα δείγματα που εξετάστηκαν οι τιμές του βενζο(α)πυρενίου

ήταν ιδιαίτερα μικρές (<16 ng/g). Στην Ελληνική παράκτια ζώνη οι συγκεντρώσεις του

βενζο(α)πυρενίου είναι συνήθως μικρότερες από 60 ng/g με εξαίρεση εξαιρετικά ρυπασμένες

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ 14

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

περιοχές όπως ο κόλπος της Ελευσίνας, η περιοχή της Ψυττάλειας και ο όρμος της Λάρυμνας

όπου έχουν μετρηθεί τιμές 200 – 1000 ng/g.

Στον πίνακα 3.1.5 δίνονται για συγκριτικούς λόγους οι τιμές των αλειφατικών

υδρογονανθράκων και των ΠΑΥ που έχουν μετρηθεί από το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε σε θαλάσσια

ιζήματα από διάφορες περιοχές της Ελλάδας.

Πίνακας 3.1.5. Συγκεντρώσεις των αλειφατικών υδρογονανθράκων και ΠΑΥ στα θαλάσσια

ιζήματα από διάφορες περιοχές της Ελλάδας.

Περιοχή

Αλειφατικοί

(μg/g)

ΠΑΥ

(ng/g)

Βόρειο Αιγαίο Πέλαγος 8.5-40.6 25.3 – 282

Νότιο Αιγαίο πέλαγος 19.4 - 103.2

Κρητικό πέλαγος 14.6 – 161.5

Εκβολές Νέστου 4.3-65.8 20.6 – 422

Στρυμονικός κόλπος 26.8-95.3 133 – 838

Εκβολές Έβρου 24.8-92.8 932 – 1025

Εκβολές Αχελώου 36.4 – 560

Κόλπος Θεσσαλονίκης 38-1109 217 – 1410

Εξωτερικός Θερμαϊκός 6.5-81 37.4 - 291

Σαρωνικός κόλπος 21.5-154.6 64.6 – 838

Κορινθιακός κόλπος 8.2-29.4 207 – 10300

Παγασητικός κόλπος 14-222 107 - 5160

Βόρειος Ευβοϊκός 5.2-30.9 167 - 7760

Νότιος Ευβοϊκός 25.6 – 196

Κόλπος Ελευσίνας 415-890 1807 – 5087

Περιοχή Ψυτάλλειας 700-1770 2936 – 17090

Καλντέρα Σαντορίνης

(Ιανουάριος 2012)

10.6-21.7 24.3-166.6

ΒΑΡΕΑ ΜΕΤΑΛΛΑ 15

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

3.2 ΒΑΡΕΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΣΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ ΝΕΡΟ

Ι. Χατζηανέστης, Χ. Ζέρη, Σ. Ηλιάκης, Γ. Παππάς, Μ. Ανθούλας

Στον πίνακα 3.2.1 δίνονται οι συγκεντρώσεις των βαρέων μετάλλων στη στήλη του

νερού.

Πίνακας 3.2.1 Συγκεντρώσεις καδμίου (Cd), χαλκού (Cu), ψευδαργύρου (Zn), νικελίου (Ni), και

μολύβδου (Pb) (nmol/L) στη στήλη του νερού

Βάθος

(m)

Cd Cu Zn Ni Pb

SN1

2 0.087 2.6 41.2 6.3 0.6

20 0.075 3.9 29.8 4.2 0.7

SN3 2 0.059 3.6 52.7 4.6 0.8

πυθμ. 0.079 1.1 32.3 3.6 0.7

SN4 2 0.059 1.4 30.3 4.4 0.4

πυθμ. 0.069 1.4 26.7 4.2 0.4

SN5 2 0.064 1.9 41.9 5.5 0.5

πυθμ. 0.045 1.4 31.0 4.1 0.4

SN6

2 0.085 3.2 28.1 9.7 0.9

20 0.053 1.3 38.6 3.8 0.6

50 0.062 1.9 33.4 4.0 0.6

100 0.046 1.1 23.7 3.7 0.5

πυθμ. 0.049 2.1 25.1 3.9 1.1

SN6a

2 0.038 7.8 38.3 6.2 0.5

20 0.031 3.6 21.2 3.7 0.4

50 0.034 1.2 26.1 4.0 0.5

100 0.043 1.1 35.8 3.5 0.4

πυθμ. 0.044 1.5 26.8 3.5 0.9

SN6b

2 0.032 1.7 32.9 6.4 0.5

20 0.064 1.3 34.4 5.2 0.7

50 0.045 1.7 28.9 3.5 0.4

100 0.032 1.0 33.9 3.3 0.6

πυθμ. 0.034 1.0 30.4 3.4 0.5

SN7

2 0.070 3.1 23.1 8.5 0.9

20 0.040 1.4 27.9 3.4 0.6

50 0.034 1.4 22.2 3.3 0.5

100 0.031 1.5 18.2 3.3 0.5

πυθμ. 0.042 1.4 24.9 3.8 1.0

SN8

2 0.022 1.1 27.3 4.3 0.4

20 0.031 0.8 29.3 4.7 0.4

50 0.027 1.5 31.9 5.1 0.5

100 0.034 0.7 19.7 3.9 0.7

πυθμ. 0.042 1.3 28.6 3.2 0.6

Μέση τιμή 0.048 1.9 30.2 4.5 0.6

Όπως φαίνεται, οι τιμές των μετάλλων κυμαίνονται ως εξής:

Κάδμιο (Cd): 0.022 – 0.087 nΜ (μέση τιμή 0.048 nM, μέγιστο στο σταθμό SΝ1, επιφάνεια).

ΒΑΡΕΑ ΜΕΤΑΛΛΑ 16

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

Χαλκός (Cu): 0.7 – 7.8 nΜ (μέση τιμή 1.9 nM, μέγιστο στο σταθμό SΝ6α, επιφάνεια).

Ψευδάργυρος (Zn): 18.2– 52.7 nΜ (μέση τιμή 30.2, nM μέγιστο στο σταθμό SΝ3, επιφάνεια).

Νικέλιο (Ni): 3.2 – 9.7 nΜ (μέση τιμή 4.5 nM, μέγιστο στο σταθμό SΝ6, επιφάνεια).

Μόλυβδος (Pb): 0.4– 1.1 nΜ (μέση τιμή 0.6 nM μέγιστο στο σταθμό SΝ6, πυθμένας).

Όλες οι τιμές των μετάλλων κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα, είναι παρόμοιες με

αυτές που έχουν μετρηθεί στο Αιγαίο και στο Κρητικό πέλαγος και δείχνουν ότι δεν υπάρχει

κανένα πρόβλημα ρύπανσης από βαρέα μέταλλα στην περιοχή (Voutsinou et al, 2000). Δεν

παρατηρήθηκε διαφοροποίηση στο σημείο του ναυαγίου σε σχέση με την υπόλοιπη θαλάσσια

περιοχή και επομένως από τις μετρήσεις αυτές δεν προκύπτουν ενδείξεις σημαντικής

απελευθέρωσης ιόντων μετάλλων από το βυθισμένο κρουαζιερόπλοιο.

Στις εικόνες 3.2.1-3.2.5 δίνονται οι διακυμάνσεις των συγκεντρώσεων των βαρέων

μετάλλων στην περιοχή της Καλντέρας σε όλες τις περιόδους που πραγματοποιήθηκαν

μετρήσεις από το ΕΛΚΕΘΕ από το Μάιο του 2007 μέχρι τον Ιανουάριο του 2012.

Εικόνα 3.2.1 Διακύμανση των μέσων τιμών των συγκεντρώσεων του μολύβδου (nM) στην περιοχή

της καλντέρας κατά τη διάρκεια των 13 περιόδων δειγματοληψίας

ΒΑΡΕΑ ΜΕΤΑΛΛΑ 17

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

Εικόνα 3.2.2 Διακύμανση των μέσων τιμών των συγκεντρώσεων του καδμίου (nM) στην περιοχή της

καλντέρας κατά τη διάρκεια των 13 περιόδων δειγματοληψίας

Εικόνα 3.2.3 Διακύμανση των μέσων τιμών των συγκεντρώσεων του ψευδαργύρου (nM) στην

περιοχή της καλντέρας κατά τη διάρκεια των 13 περιόδων δειγματοληψίας

ΒΑΡΕΑ ΜΕΤΑΛΛΑ 18

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

Εικόνα 3.2.4 Διακύμανση των μέσων τιμών των συγκεντρώσεων του νικελίου (nM) στην περιοχή της

καλντέρας κατά τη διάρκεια των 13 περιόδων δειγματοληψίας

Εικόνα 3.2.5 Διακύμανση των μέσων τιμών των συγκεντρώσεων του χαλκού (nM) στην περιοχή της

καλντέρας κατά τη διάρκεια των 13 περιόδων δειγματοληψίας

ΒΑΡΕΑ ΜΕΤΑΛΛΑ 19

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

Όπως φαίνεται υπάρχουν διακυμάνσεις οι οποίες είναι φυσιολογικές για το θαλασσινό

νερό και δεν έχει καταγραφεί καμία στατιστικώς σημαντική τάση μεταβολής των τιμών κατά

τη διάρκεια αυτών των 4,5 ετών. Η παρατήρηση αυτή δείχνει ότι η συνεισφορά των βαρέων

μετάλλων που ελευθερώνονται από το ναυάγιο στη συνολική ποσότητά τους στη στήλη του

νερού της Καλντέρας είναι μέχρι στιγμής αμελητέα. Η τάση αύξησης που είχε φανεί για τον

ψευδάργυρο μέχρι το τέλος του 2008 δεν επιβεβαιώνεται από τις μετρήσεις των επομένων

ετών (2009 – 2012).

Στην εικόνα 3.2.6 δίνονται οι κατανομές των βαρέων μετάλλων στη στήλη του νερού

στο σταθμό του ναυαγίου SN6 τις 11 περιόδους δειγματοληψίας από το Μάιο του 2007 μέχρι

και τον Ιανουάριο 2012. Όπως φαίνεται, και στην περίπτωση αυτή για όλα τα μέταλλα

υπάρχουν αυξομειώσεις χωρίς να εμφανίζεται κάποια σαφής τάση. Η αυξητική τάση που είχε

διαφανεί για τον Zn κατά τη διάρκεια του 2007 και 2008 δεν συνεχίζεται τα έτη 2009 -2012.

Έτσι δεν προκύπτει μέχρι στιγμής επίδραση του ναυαγισμένου πλοίου στις τιμές των

μετάλλων στη στήλη του νερού. Όπως έχει τονιστεί και στις προηγούμενες εκθέσεις η τυχόν

αποδέσμευση προς το θαλασσινό νερό ιχνοστοιχείων και μετάλλων που προέρχονται από το

σκελετό και τις διάφορες συσκευές του ναυαγίου είναι εξαιρετικά βραδεία διαδικασία και

χρειάζεται μεγάλο χρονικό διάστημα για να αξιολογηθεί. Εξάλλου όπως είναι γνωστό οι

συγκεντρώσεις των βαρέων μετάλλων στο θαλασσινό νερό εξαρτώνται από πολλές

φυσικοχημικές παραμέτρους και υφίστανται εποχιακές διακυμάνσεις, ενώ η περιοχή

οπωσδήποτε δέχεται και άλλες πιέσεις, τόσο ανθρωπογενείς (λιμάνι του Αθηνιού,

κρουαζιερόπλοια, δραστηριότητες στην πόλη των Φηρών, όσο και φυσικές (μεταλλοφορία

λόγω του ηφαιστείου).

ΒΑΡΕΑ ΜΕΤΑΛΛΑ 20

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

0

20

40

60

80

100

120

0.00 0.50 1.00 1.50 2.00 2.50 3.00 3.50 4.00

Βάθος, m

Pb, nmol/L

0

20

40

60

80

100

120

0.00 20.00 40.00 60.00 80.00 100.00

Βάθος, m

Zn, nmol/L

0

20

40

60

80

100

120

0.000 0.100 0.200 0.300

Βάθος, m

Cd, nmol/L

0

20

40

60

80

100

120

0.00 2.00 4.00 6.00 8.00 10.00

Βάθος, m

Cu, nmol/L

0

20

40

60

80

100

120

0.00 5.00 10.00 15.00

Βάθος, m

Ni, nmol/L

Εικόνα 3.2.6 Συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων

στη στήλη του νερού στο σταθμό SN6 τον Μάιο

2007 (——), Σεπτέμβριο 2007 (),

Νοέμβριο 2007 ( ), Μάιο 2008 (ο ),

Ιούλιο 2008 ( ••    •• ), Σεπτέμβριο 2008

(——), Νοέμβριο 2008 (——), Οκτώβριο

2009 (), Ιανουάριο 2010 (——), Μάιο

2010 (), Δεκέμβριο 2010 (——),Μάιο

2011 () και Ιανουάριο 2012 ( )

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 21

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Από τις μετρήσεις και αναλύσεις που πραγματοποιήθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της

Καλντέρας στις 16 Ιανουαρίου 2012 προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα:

Οι συγκεντρώσεις των πετρελαϊκών υδρογονανθράκων τόσο στα δείγματα του

θαλασσινού νερού όσο και στα επιφανειακά ιζήματα ήταν ιδιαίτερα μικρές σε όλη την

περιοχή που μελετήθηκε.

Σχετικά με τις υπόλοιπες οργανικές ουσίες ανθρωπογενούς προέλευσης δεν

παρατηρήθηκαν σε κανένα σταθμό και βάθος ενδείξεις επιβάρυνσης από το ναυάγιο. Οι

ουσίες που ανιχνεύθηκαν ήταν κυρίως διάφοροι φθαλικοί εστέρες σε συγκεντρώσεις που

είναι αναμενόμενες στις Ελληνικές θάλασσες. Όπως είναι γνωστό οι ενώσεις αυτές

περιέχονται στα πλαστικά και για το λόγο αυτό είναι ευρέως διαδεδομένες στο περιβάλλον.

Οι συγκεντρώσεις των βαρέων μετάλλων βρέθηκαν σε όλους τους σταθμούς και

βάθη ιδιαίτερα χαμηλές και παρόμοιες με αυτές που ανιχνεύονται στην ανοιχτή θάλασσα

χωρίς να διαπιστωθεί καμία επιβάρυνση στο σημείο του ναυαγίου.

Το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει από τις μετρήσεις αυτές είναι ότι δεν

διαπιστώθηκε κάποια επιβάρυνση ή ρύπανση στην περιοχή της Kαλντέρας ως συνέπεια της

διαρροής ρυπογόνων ουσιών από το ναυάγιο. Στην επόμενη έκθεση που αναμένεται να

κατατεθεί τον Ιούλιο του 2012 θα περιλαμβάνονται και τα αποτελέσματα από τη μελέτη των

θαλάσσιων οργανισμών και επομένως θα υπάρχει πλήρης εικόνα για την κατάσταση του

θαλάσσιου περιβάλλοντος πέντε χρόνια μετά το ατύχημα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 22

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ –ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

BOULOUBASSI I., SALIOT, A. (1993): Investigation of anthropogenic and natural organic

inputs in estuarine sediments using hydrocarbon markers (NAH, LAB, PAH).

Oceanologica Acta, 16:145-161

FIELD, J.G., K.R. CLARKE AND R.M. WARWICK, 1982. A practical strategy for

analysing multispecies distribution patterns. Mar. Ecol. Prog. Ser.,8, 37-52.

HATZIANESTIS, Ι. & SKLIVAGOU, Ε. (2002): Dissolved and Suspended Polycyclic

Aromatic Hydrocarbons (PAH) in the North Aegean Sea. Marine Mediterranean

Science, 3, 89-98

IOC, 1986. Manual for monitoring oil and dissolved/dispersed petroleum hydrocarbons in

marine waters and on beaches. Intergovernmental Oceanographic Commission. Manuals

and Guides, No 13.

MAZUREK, M. A. & SIMONEIT, B.R.T. (1984): Characterization of biogenic and

petroleum-derived organic matter in aerosols over remote, rural and urban areas. In:

Identification and Analysis of Organic Pollutants in Air, L.H. Keith, editor. Ann Arbor

Science/Butterwoth, Boston, 353-370

MAZZOCCHI, M.G., CHRISTOU, E.D., FRAGOPOULOU, N., SIOKOU-FRANGOU, I.

1997. Zooplankton distribution from Sicily to Cyprus (Eastern Mediterranean): I.

General aspects. Oceanologica Acta 20(3), 521-535.

MORAITOU-APOSTOLOPOULOU, M., ZERVOUDAKI, S., KAPIRIS, K., 2000.

Composition, bathymetric and temporal differentiation of zooplankton in an

oligotrophic area (South Aegean Sea). Marine Life 10 (1-2), 43-55.

ΟMORI, Μ., IKEDA, Τ., 1984. - Μethods in Marine Zooplankton Ecology. J.Wiley &sons

publ., 88.

SCOTTO DI CARLO B., THOMAS, C.R., IANORA, A. et al. (1985). Uno studio integrato

dell ecosistema pelagico costiero del golfo di Napoli Nova Thalassia 7 (suppl.3): 99-

128.

SHANNON, C.R. AND WEAVER, W. (1963) The mathematical Theory of Communication.

Urbana University, Illinois, p 117-127.

SIOKOU-FRANGOU, I., CHRISTOU, E.D., FRANGOPOULOU, N., MAZZOCCHI, M.G.

(1997) Zooplankton distribution from Sicily to Cyprus (Eastern Mediterranean) II.

Copepod assemblages. Oceanol. Acta 20(3): 537-547.

UNEP, 1988. Assessment of the state of pollution of the Mediterranean sea by petroleum

hydrocarbons. Mediterranean Action Plan. MEDPOL, United Nations Environment

Programme, Intergovernmental Oceanographic Commission, No 19

VOYTSINOU-TALIADOURI, F, ZERI, C, MORIKI, A. (2000). Distribution and transfer of

trace metals in the Aegean Seawater (Eastern Mediterranean Basin). Marine

Mediterranean Science, 1(2), 5-30

ZERVOUDAKI, S., NIELSEN, T. G., CHRISTOU E. D. AND SIOKOU-FRANGOU, I.,

2006 , Zooplankton distribution and diversity in a frontal area of the Aegean Sea ,

Marine Biology Research, 2-3, 149 – 168.

ΑΓΓΕΛΙΔΗΣ, Μ., ΓΑΒΡΙΗΛ Α., 1999. Προσδιορισμός των διαλυμένων / διασκορπισμένων

πετρελαϊκών υδρογονανθράκων στην παράκτια περιοχή της Μυτιλήνης. 6ο Διεθνές

Συνέδριο Περιβαλλοντικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, Πυθαγόρειο Σάμου, Πρακτικά

Τόμος Γ’, σελ. 287-294

*** *** *** *** *** ***

 Σας ευχαριστούμε που μας διαβάζετε. ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ, αφήστε το σχόλιό σας κάτω από το κείμενο. Γράφετε μόνον στην ελληνική γλώσσα. Μη χρησιμοποιείται γκρίγκλις και κεφαλαία.

 *** *** *** *** *** ***